Umut Mevsimi Geldi! Hıdırellez Nedir, Nasıl Kutlanır, Ritüelleri Nelerdir?

Bazılarımız için ilkbaharın en heyecan verici kısmı geldi! Elbette Hıdırellez’den söz ediyoruz. Hıdırellez veya Hıdrellez Anadolu ve Balkanlar’da, Orta Asya ve Orta Doğu’da kış mevsiminin bitiminin kutlandığı bayramlardan biri. Her yıl eğlenceli etkinliklerle kutlanan ve bizlere dileklerimizi, umut etmeyi hatırlatan bu özel günün, 2017 yılında UNESCO tarafından Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi'ne alındığını da belirtelim.

Peki Hıdırellez’in hikayesi nedir, neden kutlanır, ritüelleri nelerdir? İşte Hıdırellez hakkında tüm merak ettikleriniz.

Hıdırellez Nedir?

Kış mevsiminin bitiminin kutlandığı Hıdırellez geleneği kültürümüzde oldukça önemli bir yere sahiptir. Hem İslam hem de Türk inançları için büyük önemi olan Hıdırellez, aynı zamanda ilkbahardaki en önemli kutlamalardan biridir. Bu gelenek, kültürümüzde yüzlerce yıldır devam etmekte ve halen kutlanmaktadır. Önemli bir gün olarak kabul edilen Hıdırellez gecesinin şans, bereket ve sağlık getirdiğine inanılır.

Hıdırellez’in Hikâyesi

Peki Hıdırellez’in hikayesi nedir? İslam inancında Hıdırellez, iki büyük peygamber olan Hızır ve İlyas'ın buluşmasının kutlandığı bir bayramdır. Buna göre Hızır Peygamber, abıhayatı (bengi su) içerek ölümsüz olmuş ve İlyas Peygamber de yüksek bir mevkide tanrıya hizmet etmek için cennete yükseltilmiştir. Her yılın 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gecesi, Hızır ve İlyas peygamberlerin yeryüzünde buluşarak insanlara yardım ettiklerine inanılır. Hızır özellikle baharda insanların arasında gezinerek bolluk ve sağlık dağıtan, başı sıkışanlara yardım eden bir peygamberdir. Genel olarak kabul edilen düşünce Hızır’ın bir isim değil lakap olduğu yönündedir. Farklı kaynaklarda adı ve soyu hakkında çeşitli fikirler öne sürülür, hatta bazıları Hızır ile İlyas peygamberin aynı kişi olduklarını iddia eder. Halkın Hızır inancı, onun ölümsüz olduğu ve her baharda doğanın uyanmasını sağladığı şeklindedir. Dolayısıyla Hızır, baharla vücut bulan yaşamın tazelenmesini simgeler.

Hıdırellez Neden Kutlanır?

Daha önce de belirttiğimiz gibi, kültürümüzde Hıdırellez'in önemli bir yeri vardır. Hıdırellez gecesi, halk tarafından önemli bir gün olarak kabul edilir ve bu günün şans, bereket ve sağlık getirdiğine inanılır. İnanca göre 5 Mayıs gecesi Hızır ve İlyas peygamberler yeryüzünde buluşarak insanlara sağlık, şifa, bereket dağıtacak ve dilekleri her ne ise onlara verecektir.

Hıdırellez Ne Zaman Kutlanır?

Hıdırellez her yıl, 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan akşam ve gece kutlanır. İnsanlar bu gecede dileklerini bir kâğıda yazarak, çizerek anlatır ve kâğıdı bir gül ağacının dibine gömerler. Veya yine gül ağacının dibine, taşlarla dileklerini temsil eden şekiller çizerler. Sabaha karşı geri toplanan dilek kâğıtları ise denize atılır. Elbette bunun gibi farklı pek çok Hıdırellez geleneği de vardır.

Hıdırellez Ritüelleri Nelerdir?

Peki, Hıdırellez nasıl kutlanır? Hıdırellez gecesi, birçok farklı ritüelle kutlanır. Bu ritüellerin en önemlileri, ateş yakmak ve dilek dilemektir.

• Hıdırellez ateşi, genellikle bir meydan veya parkta yakılır ve insanlar etrafında toplanarak dans eder, şarkılar söyler ve ateşin üzerinden atlarlar. Ateş yakma ritüeli, inanışa göre kötülükleri kovar ve şans getirir.
• Daha önce de belirttiğimiz gibi Hıdırellez gecesi ayrıca dilek dileme gecesidir. İnanışa göre, bu gecede yapılan dualar ve dilekler, Hızır ve İlyas tarafından duyulur ve gerçekleşir. Bu nedenle, insanlar dileklerini yazarak ya da söyleyerek Hıdırellez ateşinin etrafında dönerler.
• Anadolu'da ise insanlar, gün doğumu öncesi beyaz elbiseler giyerek yeşil ve bol sulu kırlara gider ve eğlenirler. Kutlamalar ağaçlık alanlarda, su kenarlarında, varsa bir türbe ya da yatırın yanında yapılır. Bunun nedeni Hızır peygamberin böyle yerlerde gezdiğine inanılmasıdır. Hatta bazı bölgelerde bu gece toplanan çiçeklerin kaynatılıp içilirse hastalıklara iyi geleceği düşünülür.
• Hızır geleneğinin yayıldığı yerlerde ayrıca “Hızır hakkı” için kuzu kesme adeti vardır. Diyarbakır'da Ciğaret adıyla ayrı bir tören yapılır. Baharın bu taze kuzusunu yemenin bedenlere sağlık ve canlılık kazandıracağı inanışı vardır.
• Hıdırellez ritüellerinden biri de Hızır’ın eli değen şeylerin dolup taştığına inanıldığı için o gece yiyecek kaplarının, para keselerinin ağzını açık bırakmaktır. Ev, bahçe, araba isteyenler bunun küçük bir modelini yaparak dileklerine ulaşacaklarına inanırlar.
• Yine bazı yerlerde hastalıklar, ağrılar için şifa olduğuna inanılan “Hızır Sopası” geleneği vardır. Bu sopa ağrılı yerlere vurulursa ağrının geçeceğine inanılır.
• Baht açma törenleri de Hıdırellez’in bir parçasıdır. Talihi açılsın isteyen kadınlar yüzük, küpe gibi eşyalarını çömleğin içine atar, üzerine su ekleyerek ağzını kapatırlar. Çömlek bir gece boyunca gül ağacının dibinde bekletilir. Ertesi gün kadınlar bir araya toplanır ve mânilerle çömlekten eşyaları çıkarırlar.
• Bir diğer Hıdırellez ritüeli de yoğurt mayalamaktır. Örneğin Trabzon’un bazı bölgelerinde bu geceye özel mayasız yoğurt yapılır, yoğurdun içine bir tahta kaşık konur. Elde edilen maya ise yıl boyunca kullanılmaya devam edilir.

Görüldüğü gibi Hıdırellez gecesi, kültürümüzde genellikle sokakta kutlanır ve insanlar bu özel gecede bir araya gelerek gecenin keyfini çıkarırlar. Hızır ve İlyas peygamberlerin buluşmasının kutlandığı bu bayram, yılın bahar mevsimindeki en önemli kutlamalardan biridir.